برداشت و فرآوری گیاهان دارویی در زنجان؛ ظرفیتی رو به رشد

گزارش: بهروز حسینی

استان زنجان به دلیل تنوع اقلیمی و رویشگاه‌های غنی، از دیرباز مهد رویش گیاهان دارویی با ارزش بوده است.

در سال‌های اخیر، توجه به کشت و فرآوری این گیاهان در استان افزایش چشمگیری یافته و زنجان را به یکی از قطب‌های مهم این حوزه در کشور تبدیل کرده است.

برداشت گیاهان دارویی در زنجان به دو صورت عمده انجام می‌شود: برداشت از رویشگاه‌های طبیعی و کشت در مزارع.

برداشت از رویشگاه‌های طبیعی، اگرچه همچنان اهمیت دارد، اما با چالش‌هایی نظیر تخریب زیستگاه‌ها و برداشت بی‌رویه مواجه است.

از این رو، جهاد کشاورزی استان زنجان با ارائه تسهیلات و آموزش‌های لازم، کشاورزان را به کشت اصولی و پایدار گیاهان دارویی تشویق می‌کند.

استان زنجان به لحاظ تنوع گیاهان دارویی از غنای قابل توجهی برخوردار است. بر اساس آمارهای موجود، بیش از 200 گونه گیاه دارویی در این استان شناسایی شده‌اند که متعلق به ده‌ها تیره گیاهی مختلف هستند.

در این میان، تیره‌های کاسنی، نعناع و گل سرخ بیشترین تعداد گونه‌های دارویی را به خود اختصاص داده‌اند. نکته قابل توجه، شناسایی و معرفی تعداد قابل ملاحظه‌ای گونه جدید در سال‌های اخیر است که پیش از این برای مردم محلی ناشناخته بوده‌اند.

در میان این تنوع، برخی گونه‌ها همچون گل محمدی، آویشن و رازیانه به دلیل خواص دارویی و کاربردهای وسیع، از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند.

در زمینه کشت و تولید گیاهان دارویی در زنجان، شاهد یک روند رو به رشد هستیم. در حال حاضر، حدود 30 گونه از گیاهان دارویی شناسایی شده در استان به صورت زراعی کشت می‌شوند و هدف‌گذاری برای افزایش سطح زیر کشت به پنج هزار هکتار در سال زراعی جاری نشان از توجه به این بخش دارد.

گزارش‌ها حاکی از توسعه قابل توجه کشت این گیاهان در سطح استان است و پیش‌بینی می‌شود این روند صعودی ادامه یابد.

حضور شرکت‌های فعال در زمینه تولید عرقیات و فرآورده‌های گیاهی بر پایه گیاهان بومی استان، نظیر شرکت سحر دارو، و همچنین ورود تعاونی‌های تولید روستایی به عرصه کشت قراردادی، گواه روشنی بر پویایی این حوزه است. گیاهانی چون آویشن، اسطوخودوس، نعناع، گل محمدی و زعفران از جمله گونه‌های کشت شده در استان به شمار می‌روند.

با وجود پتانسیل‌های فراوان، چالش‌هایی نیز در این حوزه وجود دارد. برداشت بی‌رویه برخی از گیاهان دارویی در فصل بهار، زنگ خطری برای انقراض آن‌ها به شمار می‌رود و نیازمند مدیریت صحیح منابع طبیعی است.

در مقابل، توسعه کشت گیاهان دارویی می‌تواند فرصت‌های اقتصادی چشمگیری را برای استان به همراه داشته باشد، از جمله ایجاد اشتغال و افزایش صادرات غیرنفتی. تنوع اقلیمی موجود در استان نیز یک مزیت رقابتی برای کشت گونه‌های مختلف گیاهان دارویی فراهم کرده است.

روش‌های فرآوری گیاهان دارویی در زنجان نیز متنوع است و از روش‌های سنتی تا فناوری‌های نوین را شامل می‌شود. خشک کردن، آسیاب کردن، عصاره‌گیری و تولید عرقیات از جمله رایج‌ترین روش‌های فرآوری در استان به شمار می‌روند.

واحدهای فرآوری متعددی در زنجان فعال هستند که با بهره‌گیری از دانش روز و رعایت استانداردهای کیفی، محصولات متنوع و با ارزشی را تولید و به بازار عرضه می‌کنند.

توسعه کشت و فرآوری گیاهان دارویی در استان زنجان، علاوه بر ایجاد ارزش افزوده و اشتغال‌زایی، نقش مهمی در حفظ منابع طبیعی و تنوع زیستی منطقه ایفا می‌کند.

با توجه به ظرفیت‌های موجود و حمایت‌های دولتی، انتظار می‌رود این بخش در آینده‌ای نزدیک شاهد رشد و شکوفایی بیشتری باشد و زنجان به عنوان یکی از مراکز مهم تولید و صادرات گیاهان دارویی در کشور مطرح شود.

ارائه آمار دقیق و به‌روز از سوی جهاد کشاورزی استان زنجان می‌تواند به درک بهتر این پتانسیل و جذب سرمایه‌گذاری‌های بیشتر کمک کند.