گزارش به قلم: بهروز حسینی
مقدمه:
تغییرات آب و هوایی یکی از بزرگترین چالش‌های عصر حاضر است که پیامدهای ناگوار آن در سراسر جهان آشکار شده است.
کم آبی، به عنوان یکی از مهم‌ترین پیامدهای این پدیده، به طور فزاینده‌ای امنیت غذایی، سلامت و توسعه پایدار را در معرض خطر قرار می‌دهد.
قرآن کریم نیز در آیه 96 سوره اعراف بر حفظ تعادل در طبیعت تاکید نموده و به حفظ تعادل در طبیعت و پرهیز از ظلم به آن سفارش می‌کند؛ عامل محروميّت‌ها و مشكلات را عملكرد خود ما عنوان می کند و همچنین در آیات 6 و 7 سوره اسراء، آیه 141 سوره اعراف به قناعت و پرهیز از اسراف اشاره دارد.
لذا بررسی ارتباط میان تغییر اقلیم، کم آبی و ضرورت انطباق و ارتقای بهره‌وری یکی از اساسی ترین موضوعاتی است که باید مورد توجه صاحبان قدرت، مراکز علمی و دانشگاهی و هر انسان تصمیم ساز و تصمیم گیر قرار گیرد.
تأثیرات تغییر اقلیم بر کم آبی
از تأثیرات تغییر اقلیم بر کم آبی می توان به افزایش تبخیر و تعرق اشاره کرد؛ گرم شدن زمین منجر به افزایش نرخ تبخیر و تعرق از سطح زمین و منابع آبی می‌شود.
تغییر در الگوهای بارش از دیگر تأثیرات می باشد؛ تغییر اقلیم می‌تواند منجر به افزایش یا کاهش بارش در مناطق مختلف شود.
در برخی مناطق، شاهد بارش‌های شدیدتر و سیلاب‌ها هستیم، در حالی که در مناطق دیگر، خشکسالی‌های طولانی‌تر و شدیدتر رخ می‌دهد.
از دیگر تأثیرات تغییر اقلیم بر کم آبی، ذوب شدن یخچال‌ها و یخ‌های طبیعی می باشد که به طور مستقیم به افزایش سطح آب دریاها و رودخانه‌ها منجر می‌شود، اما در عین حال، می‌تواند منجر به کمبود آب آشامیدنی در برخی مناطق شود.
تأثیرات کم آبی
حال که به تأثیرات تغییر اقلیم بر کم آبی اشاره شد، سپس می توان به تأثیرات کم آبی پرداخت.
کاهش امنیت غذایی، تنش‌های اجتماعی و پیامدهای زیست محیطی از شاخص ترین تأثیرات کم آبی محسوب می شود؛ چراکه با کاهش امنیت غذایی، کمبود آب برای کشاورزی و دامداری، امنیت غذایی را در معرض خطر قرار خواهد داد.
هماهنطور که گفته شد، تنش‌های اجتماعی از دیگر تأثیرات کم آبی است که رقابت بر سر منابع آب محدود، می‌تواند منجر به تنش‌ها و درگیری‌های اجتماعی بین روستاها، شهرها، استان ها و حتی کشورها شود؛ تنش ایران با افغانستان یکی از مواردی است که می توان به آن اشاره کرد؛ علیرغم اینکه طبق توافق دو کشور میزان آبی که قرار است به سمت ایران روانه شود، مشخص شده، غیر از دوران پرباران و ذوب شدن برف‌ها، این روند به طور منظم صورت نمی‌گیرد.
پیامدهای زیست محیطی نیز از دیگر تأثیرات کم آبی است که می‌تواند به تخریب تالاب‌ها، رودخانه‌ها و سایر اکوسیستم‌های آبی منجر شود.
ضرورت انطباق با کم آبی
با توجه به تشدید اثرات تغییر اقلیم، انطباق با کم آبی امری ضروری است. این امر شامل اقداماتی مانند:
- استفاده کارآمدتر از آب: بهبود روش‌های آبیاری در کشاورزی، اصلاح الگوهای مصرف آب در مصارف خانگی و صنعتی، و استفاده از فناوری‌های نوین برای کاهش هدر رفت آب.
- توسعه منابع آب جایگزین: استفاده از آب‌های زیرزمینی، آب‌های تصفیه شده و آب‌های شور می‌تواند به رفع کمبود آب در برخی مناطق کمک کند.
- تغییر در الگوی کشت: جایگزینی محصولات کم‌آب‌بر با محصولات مقاوم به خشکی می‌تواند به حفظ منابع آب در بخش کشاورزی کمک کند.
- افزایش آگاهی عمومی: آموزش و اطلاع‌رسانی به مردم در مورد اهمیت صرفه‌جویی در مصرف آب و راهکارهای مقابله با کم آبی می‌تواند به افزایش مشارکت عمومی در این زمینه کمک کند.
ارتقای بهره‌وری:
علاوه بر انطباق با کم آبی، ارتقای بهره‌وری در مصرف آب نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. این امر شامل اقداماتی مانند:
- بهبود زیرساخت‌های آبی: اصلاح شبکه‌های توزیع آب برای کاهش هدر رفت، و استفاده از فناوری‌های نوین برای مدیریت و کنترل مصرف آب.
- حمایت از نوآوری: سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه برای یافتن راهکارهای جدید و نوآورانه برای افزایش بهره‌وری در مصرف آب.
- ایجاد انگیزه‌های اقتصادی: وضع قوانین و مقررات مناسب و ارائه مشوق‌های اقتصادی برای تشویق به استفاده کارآمدتر از آب.
تغییرات آب و هوایی در کشورهای مختلف
تغییرات آب و هوایی، به عنوان یکی از مهم‌ترین چالش‌های جهانی، تاثیرات متفاوتی بر کشورهای مختلف در سراسر جهان دارد.
در ادامه، به بررسی برخی از این تاثیرات در مناطق مختلف می‌پردازیم:
آفریقا:
- افزایش خشکسالی و کمبود آب در مناطق شمالی و جنوبی
- تشدید سیلاب‌ها و ناامنی غذایی
- گسترش بیماری‌های منتقله از طریق آب
آسیا:
- افزایش پدیده‌های شدید آب و هوایی مانند طوفان، سیل و خشکسالی
- ذوب شدن یخچال‌های کوهستانی و افزایش سطح آب دریاها
- تهدید امنیت غذایی و منابع آب برای میلیاردها نفر
اروپا:
- افزایش موج‌های گرما، خشکسالی و آتش‌سوزی جنگلی
- تغییر در الگوهای بارش و افزایش خطر سیلاب در برخی مناطق
- تاثیرات منفی بر گردشگری و کشاورزی
آمریکای شمالی:
- افزایش طوفان‌های حاره‌ای، سیل و خشکسالی
- ذوب شدن یخ‌های قطبی و افزایش سطح آب دریاها
- تهدید زیرساخت‌ها و منابع آب آشامیدنی
آمریکای جنوبی:
- ذوب شدن یخچال‌های طبیعی در کوه‌های آند
- افزایش خشکسالی و کاهش بازده کشاورزی
- گسترش بیماری‌های منتقله از طریق آب
اقیانوسیه:
- افزایش سطح آب دریاها و غرق شدن مناطق ساحلی
- شدت یافتن طوفان‌ها و سیلاب‌ها
- تهدید تنوع زیستی و منابع طبیعی
منطقه خاورمیانه:
- افزایش خشکسالی و کمبود آب
- گرم شدن شدید منطقه و افزایش موج‌های گرما
- بیابان‌زایی و کاهش تولید کشاورزی
تأثیرات کلی:
حال با بررسی تاثیرات متفاوتی که تغییرات آب و هوایی بر کشورهای مختلف در سراسر جهان داشته است، می توان به تشدید مهاجرت اجباری به دلیل خشکسالی، سیلاب و غرق شدن مناطق ساحلی، افزایش درگیری‌ها بر سر منابع کمیاب مانند آب و زمین و آسیب به سلامتی انسان به دلیل گسترش بیماری‌ها و آلودگی هوا اشاره کرد.
نقش کشورها:
در این میان نباید و نمی توان نقش کشورها را نادیده گرفت؛ چرا که کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای برای کاهش سرعت گرمایش زمین، سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر و توسعه راهکارهای سازگار با آب و هوا و حمایت از کشورهای در حال توسعه برای مقابله با تغییرات آب و هوا از راهکارهای برون رفت از این مهلکه می باشد.
مقابله کشورهای پیشرفته با تغییر اقلیم، کم آبی و ضرورت انطباق و ارتقای بهره‌وری
کشورهای پیشرفته با اتخاذ رویکردهای مختلف، در مقابله با چالش‌های تغییر اقلیم، کم آبی و ضرورت انطباق و ارتقای بهره‌وری، پیشرفت‌های قابل توجهی داشته‌اند.
برخی از اقدامات کلیدی این کشورها عبارتند از:
کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای:
- سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر: کشورهای پیشرفته با سرمایه‌گذاری در منابع انرژی تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی، بادی و آبی، سهم منابع فسیلی در تولید برق را به طور قابل توجهی کاهش داده‌اند.
- افزایش بهره‌وری انرژی: با اجرای برنامه‌های مختلف برای افزایش بهره‌وری انرژی در بخش‌های مختلف، از جمله ساختمان‌ها، صنعت و حمل و نقل، مصرف انرژی در این کشورها به طور قابل توجهی کاهش یافته است.
- اعمال قوانین و مقررات سختگیرانه: کشورهای پیشرفته با وضع قوانین و مقررات سختگیرانه برای کنترل انتشار گازهای گلخانه‌ای، به ویژه از سوی صنایع و نیروگاه‌ها، به کاهش انتشار این گازها کمک کرده‌اند.
مدیریت پایدار منابع آب:
- استفاده از فناوری‌های نوین: کشورهای پیشرفته از فناوری‌های نوین برای تصفیه فاضلاب، ذخیره‌سازی آب و آبیاری کشاورزی استفاده می‌کنند.
- اصلاح الگوی مصرف آب: با اجرای برنامه‌های آموزشی و ترویجی، الگوی مصرف آب در این کشورها به طور قابل توجهی تغییر یافته و مصرف آب به طور چشمگیری کاهش یافته است.
- مدیریت تقاضا برای آب: با اعمال قیمت‌گذاری مناسب برای آب و ارائه مشوق‌هایی برای استفاده کارآمدتر از آب، تقاضا برای این منبع حیاتی به طور موثر مدیریت شده است.
انطباق با تغییر اقلیم:
- تقویت زیرساخت‌ها: کشورهای پیشرفته با تقویت زیرساخت‌های خود در برابر بلایای طبیعی ناشی از تغییر اقلیم، مانند سیل، خشکسالی و طوفان، به افزایش تاب‌آوری خود در برابر این پدیده‌ها کمک کرده‌اند.
- توسعه سیستم‌های هشدار اولیه: با توسعه سیستم‌های هشدار اولیه دقیق، می‌توان از وقوع بلایای طبیعی و پیامدهای آنها جلوگیری یا به حداقل رساند.
- حمایت از تحقیقات علمی: کشورهای پیشرفته با سرمایه‌گذاری در تحقیقات علمی در زمینه تغییر اقلیم، به دنبال یافتن راهکارهای جدید برای مقابله با این چالش و سازگاری با آن هستند.
ارتقای بهره‌وری:
- استفاده از فناوری‌های نوین: کشورهای پیشرفته از فناوری‌های نوین برای افزایش بهره‌وری در بخش‌های مختلف مانند کشاورزی، صنعت و خدمات استفاده می‌کنند.
- حمایت از نوآوری: با سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه و حمایت از نوآوری، این کشورها به دنبال یافتن راه‌حل‌های جدید و کارآمدتر برای چالش‌های مختلف هستند.
- ترویج فرهنگ کارآفرینی: با ترویج فرهنگ کارآفرینی و حمایت از کسب و کارهای نوپا، زمینه برای توسعه ایده‌های جدید و خلاقانه در زمینه‌های مختلف فراهم می‌شود.
تجربیات کشورهای پیشرفته نشان می‌دهد که با اتخاذ رویکردی جامع و با مشارکت همه بخش‌های جامعه، می‌توان با چالش‌های تغییر اقلیم، کم آبی و ضرورت انطباق و ارتقای بهره‌وری به طور موثری مقابله کرد.
تاریخچه تغییرات آب و هوایی در ایران
اهمیت تغییرات آب و هوایی به گونه ای است که نمی توان از نقش سایر کشورها و بخصوص همسایگان چشم پوشی کرد؛ لذا پس از بررسی جغرافیای جهانی، به تغییرات آب و هوایی در ایران خواهیم پرداخت.
ایران با داشتن تنوع اقلیمی بالا، همواره شاهد تغییرات آب و هوایی در طول تاریخ خود بوده است. شواهد تاریخی نشان می‌دهد که در دوره‌های مختلف، نوسانات دمایی و بارشی قابل توجهی در مناطق مختلف کشور رخ داده است.
دوره‌های گرم و سرد:
در دوره گرم قرون وسطی، بین قرن‌های 9 تا 13 میلادی، ایران شاهد دوره‌ای گرم بود که با افزایش بارندگی در برخی مناطق همراه بود. این دوره با رونق کشاورزی و توسعه سکونتگاه‌های انسانی همراه بود.
در دوره سرد کوچک بین قرن‌های 14 تا 19 میلادی، ایران شاهد دوره‌ای سرد بود که با کاهش بارندگی و خشکسالی در بسیاری از مناطق همراه بود. این دوره با رکود اقتصادی و مهاجرت از برخی مناطق روبرو بود.
خشکسالی‌ها در ایران:
خشکسالی یکی از پدیده‌های رایج در تاریخ ایران بوده است. شواهد تاریخی نشان می‌دهد که در بسیاری از دوره‌ها، خشکسالی‌های شدید به وقوع پیوسته که پیامدهای ناگوار اجتماعی و اقتصادی به دنبال داشته است.
تغییرات اقلیمی در عصر حاضر:
در عصر حاضر، شواهد علمی نشان می‌دهد که تغییرات آب و هوایی ناشی از فعالیت‌های انسانی، در حال تشدید نوسانات دمایی و بارشی در ایران است لذا می توان به افزایش دما اشاره کرد؛ متوسط دمای سالانه در ایران در 100 سال گذشته به طور قابل توجهی افزایش یافته است. این افزایش دما، منجر به ذوب شدن یخچال‌ها و افزایش سطح آب دریاچه‌ها و رودخانه‌ها شده است.
تغییر در الگوی بارش یکی دیگر از شواهد علمی است که نشان می دهد، الگوی بارش در ایران در حال تغییر است. در برخی مناطق شاهد بارش‌های شدیدتر و سیلاب‌ها هستیم، در حالی که در مناطق دیگر، خشکسالی‌های طولانی‌تر و شدیدتر رخ می‌دهد.
تاثیرات تغییرات آب و هوایی در ایران:
تغییرات آب و هوایی در ایران، پیامدهای مختلفی به دنبال دارد؛ از جمله کاهش منابع آب که موجب خشکسالی و افزایش تبخیر و تعرق، منجر به کاهش منابع آب در بسیاری از مناطق شده است.
خشکسالی و بیابان‌زایی موجب تغییرات آب و هوایی، به گسترش بیابان‌ها و تشدید پدیده خشکسالی در برخی مناطق منجر شده است.
کاهش تولیدات کشاورزی از دیگر پیامدهای تغییرات آب و هوایی در ایران است؛ خشکسالی و تنش‌های آبی، به کاهش تولیدات کشاورزی و ناامنی غذایی در برخی مناطق منجر شده است.
افزایش تنش‌های اجتماعی را نیز می توان یکی دیگر از مشکلات ناشی از تغییرات آب و هوایی در ایران عنوان کرد؛ رقابت بر سر منابع آب محدود، می‌تواند منجر به تنش‌ها و درگیری‌های اجتماعی شود.
اقدامات لازم:
پس از شناخت تغییرات آب و هوایی در ایران و پیامدهای مختلف آن، باید برای مقابله با تغییرات آب و هوایی و سازگاری با پیامدهای آن، اقدامات مختلفی را پیش بینی کرد که به شرح ذیل می باشد:
- کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای: ایران باید با کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، سهم خود را در مقابله با تغییرات آب و هوایی ایفا کند.
- مدیریت پایدار منابع آب: استفاده کارآمدتر از منابع آب، توسعه منابع آب جایگزین و اصلاح الگوی کشت، از جمله اقدامات ضروری برای مدیریت پایدار منابع آب در ایران است.
- افزایش آگاهی عمومی: آموزش و اطلاع‌رسانی به مردم در مورد تغییرات آب و هوایی و راهکارهای مقابله با آن، می‌تواند به افزایش مشارکت عمومی در این زمینه کمک کند.
یکی از مواردی که در بالا به آن اشاره شد، مدیریت پایدار منابع آب می باشد که در ادامه به منابع آب در ایران اشاره خواهیم کرد.
منابع آب در ایران به دو دسته کلی منابع آب طبیعی و منابع آب مصنوعی تقسیم می شوند.
منابع آب طبیعی:
- بارندگی: مهم‌ترین منبع آب طبیعی در ایران، بارندگی است. میانگین بارندگی سالانه در ایران حدود 250 میلی‌متر است که از این مقدار، حدود 50 درصد به روان‌آب تبدیل می‌شود و به رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و آب‌های زیرزمینی می‌ریزد.
- آب‌های زیرزمینی: سفره‌های آب زیرزمینی، دومین منبع مهم آب در ایران هستند. این سفره‌ها از طریق نفوذ بارش و آب رودخانه‌ها به داخل زمین تشکیل می‌شوند.
- منابع آب مرزی: ایران با چندین کشور همسایه دارای منابع آب مرزی مشترک است. مهم‌ترین این منابع، رودخانه‌های ارس، هیرمند، کارون و اروند هستند.
منابع آب مصنوعی:
- سدها: سدها با ذخیره آب بارش و روان‌آب، می‌توانند کمبود آب در دوره‌های خشکسالی را جبران کنند و برای مصارف مختلف از جمله کشاورزی، شرب و صنعت مورد استفاده قرار گیرند.
- آب‌شیرین‌کن‌ها: آب‌شیرین‌کن‌ها با استفاده از فناوری‌های مختلف، آب دریا را تصفیه و به آب شیرین تبدیل می‌کنند. این منبع آب می‌تواند در مناطق ساحلی برای رفع کمبود آب مورد استفاده قرار گیرد.
- فاضلاب تصفیه‌شده: فاضلاب تصفیه‌شده می‌تواند برای مصارف مختلف از جمله آبیاری فضای سبز، مصارف صنعتی و حتی شرب (پس از تصفیه تکمیلی) مورد استفاده قرار گیرد.
عوامل مؤثر بر منابع آب:
عوامل متعددی می‌توانند بر منابع آب در ایران تأثیر بگذارند، از جمله:
- تغییرات آب و هوایی: گرم شدن زمین و تغییر الگوهای بارش، از جمله مهم‌ترین عواملی هستند که بر منابع آب در ایران تأثیر می‌گذارند. این تغییرات می‌توانند منجر به کاهش بارندگی، افزایش تبخیر و تعرق و ذوب شدن یخچال‌ها شوند.
- رشد جمعیت: افزایش جمعیت، تقاضا برای آب را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد. این امر می‌تواند منجر به فشار بیشتر بر منابع آب موجود شود.
- توسعه کشاورزی: توسعه کشاورزی و استفاده بی‌رویه از آب برای مصارف کشاورزی، از جمله عوامل مهم فشار بر منابع آب در ایران است.
- سوء مدیریت منابع آب: مدیریت نادرست منابع آب، از جمله هدر رفت آب در شبکه‌های توزیع و استفاده ناکارآمد از آب در بخش‌های مختلف، از دیگر عوامل مؤثر بر منابع آب در ایران هستند.
مدیریت منابع آب:
مدیریت پایدار منابع آب، برای تضمین دسترسی به آب سالم و کافی برای نسل‌های حال و آینده ضروری است. از جمله اقدامات مهم در این زمینه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش مصرف آب: کاهش مصرف آب در بخش‌های مختلف، از جمله کشاورزی، شرب و صنعت، از جمله مهم‌ترین اقدامات برای مدیریت پایدار منابع آب در ایران است.
- توسعه منابع آب جایگزین: استفاده از منابع آب جایگزین مانند آب‌های شور، فاضلاب تصفیه‌شده و آب‌های سطحی غیرمتعارف، می‌تواند به کاهش فشار بر منابع آب موجود کمک کند.
- بهبود راندمان آبیاری: استفاده از روش‌های نوین آبیاری در بخش کشاورزی، می‌تواند به طور قابل توجهی راندمان مصرف آب را افزایش دهد.
- احیای آبخوان‌ها: احیای آبخوان‌ها با استفاده از روش‌های مختلف مانند پخش سیلاب و تغذیه مصنوعی، می‌تواند به افزایش ذخیره آب زیرزمینی کمک کند.
- ترویج فرهنگ مصرف بهینه آب: افزایش آگاهی عمومی و ترویج فرهنگ مصرف بهینه آب، می‌تواند به کاهش مصرف آب در بخش‌های مختلف کمک کند.
برای ارتقای بهره‌وری آب در ایران، می‌توان اقدامات متعددی در سطوح مختلف انجام داد که در ذیل به برخی از آنها اشاره می‌شود:
در سطح کلان:
- اصلاح سیاست‌ها و قوانین: تدوین و اجرای سیاست‌ها و قوانینی که به طور خاص بر ارتقای بهره‌وری آب تمرکز دارند، مانند تعیین تعرفه‌های آب متناسب با مصرف، ارائه مشوق‌های مالی برای استفاده از فناوری‌های کارآمد و اعمال جریمه برای هدر رفت آب.
- سرمایه‌گذاری در تحقیقات و نوآوری: حمایت از تحقیقات و نوآوری در زمینه‌های مرتبط با آب، مانند توسعه روش‌های نوین آبیاری، فناوری‌های تصفیه آب و سیستم‌های مدیریت منابع آب.
- افزایش آگاهی عمومی: آموزش و اطلاع‌رسانی به مردم در مورد اهمیت حفظ منابع آب و راهکارهای صرفه‌جویی در مصرف آب، از طریق برنامه‌های آموزشی، کمپین‌های تبلیغاتی و رسانه‌ها.
در سطح بخش:
- کشاورزی: ترویج و توسعه روش‌های نوین آبیاری مانند آبیاری قطره‌ای و زیرزمینی، استفاده از ارقام کم‌آب‌بر، اصلاح الگوی کشت، نوسازی و تجهیز قنوات و بهبود زهکشی.
- صنعت: استفاده مجدد از فاضلاب تصفیه‌شده، نصب شیرآلات و تجهیزات کم‌مصرف، بهینه‌سازی فرآیندهای تولید و جلوگیری از هدر رفت آب.
- مصارف خانگی: استفاده از لوازم و تجهیزات کم‌مصرف، اصلاح الگوی مصرف آب در حمام و شستشو، استفاده از روش‌های نوین ذخیره‌سازی آب و کاشت گیاهان کم‌آب‌بر در فضای سبز.
در سطح فردی:
- کاهش مصرف آب در مصارف روزانه: بستن شیر آب هنگام مسواک زدن و ریش‌تراشی، دوش کوتاه گرفتن، استفاده از ماشین ظرفشویی و لباسشویی به صورت پر و اصلاح عادت‌های غلط مصرف آب.
- استفاده از روش‌های نوین آبیاری در فضای سبز: استفاده از سیستم‌های آبیاری قطره‌ای، استفاده از مالچ برای کاهش تبخیر و تعرق و انتخاب گیاهان کم‌آب‌بر.
- گزارش موارد هدر رفت آب: اطلاع‌رسانی به مسئولین در مورد نشتی لوله‌ها و هدر رفت آب در معابر عمومی.
نقش ذینفعان:
- دولت: ایجاد بستر مناسب برای ارتقای بهره‌وری آب از طریق سیاست‌گذاری، قانون‌گذاری، سرمایه‌گذاری و آموزش.
- بخش خصوصی: ارائه فناوری‌ها و خدمات نوین برای ارتقای بهره‌وری آب در بخش‌های مختلف.
- سازمان‌های غیردولتی (NGOs): افزایش آگاهی عمومی، آموزش و ترویج فرهنگ صرفه‌جویی در مصرف آب.
- مردم: اصلاح الگوی مصرف آب در مصارف خانگی، کشاورزی و صنعتی و مشارکت در برنامه‌های مربوط به ارتقای بهره‌وری آب.
در کنار موارد ذکر شده، توجه به موارد زیر نیز حائز اهمیت است:
- استفاده از آب‌های نامتعارف: استفاده از منابع آب نامتعارف مانند آب‌های شور و فاضلاب تصفیه‌شده برای مصارف غیرشرب می‌تواند به کاهش فشار بر منابع آب شیرین کمک کند.
- توسعه بازار آب: ایجاد یک بازار کارآمد برای آب می‌تواند به تخصیص بهینه این منابع ارزشمند به مصارف مختلف کمک کند.
- حفاظت از منابع آب: حفاظت از منابع آب مانند جنگل‌ها و مراتع و جلوگیری از آلودگی منابع آب می‌تواند به حفظ کیفیت و کمیت آب‌های موجود کمک کند.
مقابله با کم آبی و مدیریت پایدار منابع آب، نیازمند عزم ملی و همکاری همه دستگاه‌ها و آحاد مردم است. با اتخاذ اقدامات مناسب در سطوح مختلف و با مشارکت همه ذینفعان، می‌توان به طور قابل توجهی بهره‌وری آب را در ایران ارتقا داد و از این طریق به حفظ منابع آبی این سرزمین ارزشمند برای نسل‌های آینده کمک کرد.
منابع:
- https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%87%DB%8C%D8%A6%D8%AA_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C_%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%D9%82%D9%84%DB%8C%D9%85
- https://www.wri.org/
- https://www.unccd.int/
- https://www.ipcc.ch/report/sixth-assessment-report-working-group-i/
- https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg2/
- https://unfccc.int/
- https://www.intereconomics.eu/contents/year/2022/number/5/article/how-can-the-european-union-adapt-to-climate-change.html
- https://unfccc.int/process-and-meetings/what-is-the-united-nations-framework-convention-on-climate-change
- https://www.wri.org/
- https://www.worldbank.org/en/home
