گنبد سلطانیه، بزرگترین گنبد آجری جهان

به گزارش پایگاه خبری فناوری اطلاعات زنجان،زنجان شهری پر از جاذبه های شگفت انگیز و تاریخی است که متاسفانه آنچنان در بین عموم مردم و گردشگران شناخته شده نمی باشد.

یکی از شهرهایی که زمانی پایتخت حاکمان مغول، یعنی سلسله ایلخانان، بود زنجان است. گنبد سلطانیه هم یکی از دیدنی ترین بناهای تاریخی شهر زنجان است از دوران ایلخانیان تا امروز پابرجاست. به بزرگی و عظمت این بنا که نگاه کنید، اولین سوالی که در ذهن شکل می‌گیرد این است که چه کسی برای ساخت این بنا در آن دوره و زمانه پا پیش گذاشته است؟ الجایتو که یکی از فرمانروا های مغول بود و بر زنجان حکومت می‌کرد.

او همان کسی‌ است که دستور ساخته این بنا را صادر کرد. البته بعد از این که الجایتو مسلمان شد، نام خود را به سلطان محمد خدابنده تغییر داد. با دانستن این این موضوع حتما متوجه شده اید که چرا این بنا گنبد سلطانیه نام گرفته است. 

یکی از عجایب این بنا وزن همین گنبد است که با گذشت ۷۰۰ سال از عمرش و با تحمل وزنی نزدیک به ۱۶۰۰ تن هیچ آسیبی ندیده و فقط در حدود ۸ سانتی‌متر نشست کرده.

این شهر جذاب در شمال غربی ایران قرار دارد و برای کسانی که می خواهند جاذبه های بکر و دیدنی را تماشا کنند بهترین مکان به شمار می رود. 

گنبد سلطانیه در زنجان واقع شده است و مطابق با بررسی هایی انجام شده از لحاظ ارتفاع بعد از کلیسای سانتا ماریای ایتالیا و مسجد ایاصوفیه ترکیه سومین گنبد معروف جهان شناخته شده است و همچنین از آن به عنوان بزرگترین گنبد آجری تاریخی در ایران یاد می کنند.

گنبد سلطانیه آرامگاه کدام ایلخان مغول است؟

گنبد سلطانیه یکی از مشهورترین مکان‌های دیدنی استان زنجان است. این گنبد زیبا شاهکار معماری ایرانی و اسلامی را به رخ بازدیدکنندگان خود می‌کشد. گنبد سلطانیه در دوران حکومت سلطان محمد خدابنده یا الجایتو ساخته شد. در این زمان، سلطانیه پایتخت حکومت ایلخانیان بود و بناها و آثار بسیاری در این مکان ساخته شد.

سلطان محمد خدابنده یا همان الجایتو که بود؟

سلطان محمد خدابنده بین سال‌های ۷۰۳ تا ۷۱۶ هجری قمری بر ایران حکومت می کرد و هشتمین پادشاه سلسله ایلخانیان بود. از زمانی که سلطان محمد خدابنده حکمرانی خود را در ایران آغاز کرد، قوانین و مقررات اسلامی در کشورمان پر رنگ تر شدند. او برای تثبیت حکومت خود، ساخت شهری جدید به نام سلطانیه را آغاز کرد.

گنبد سلطانیه هم جزئی از همین شهر است. علاوه بر گنبد سلطانیه بناهای مهم دیگری مثل مدرسه، دارالشفا، خانقاه و … هم در این شهر ساخته شدند. با وجود اینکه سلطان محمد خدابنده تنها ۱۳ سال حکومت را به عهده داشت، اما در همین بازه زمانی کوتاه هم عمران و آبادی های زیادی انجام داد. او پس از ۱۳ سال حکومت از طریق مسمومیت به قتل رسید و در گنبد سلطانیه به خاک سپرده شد.

معماری گنبد سلطانیه

این گنبد هشت ضلعی یکی از شاهکارهای معماری ایرانی و اسلامی است. گنبد این بنا ۵۴ متر ارتفاع و ۲۵ متر قطر دارد و از فاصله‌ای دور مثل یک نگین فیروزه‌ای در دشتی سبز می‌درخشد. این بنای تاریخی در هشت ضلع ساخته شده است و روی هر ضلع آن یک مناره قرار دارد. گنبد سلطانیه سه طبقه دارد و سبک معماری آن شبیه به معماری دوران سلجوقی است.

عده‌ای می‌گویند این مناره‌ها برای این است که بتوانند از هر طرف گنبد اذان بگویند اما عده‌ای دیگر معتقدند که این مناره‌های برای این ساخته شده‌اند که در زمان زلزله از آسیب رسیدن به بنا و گنبد جلوگیری کنند. 

گنبدی دو جداره و با شکوه، کاشی‌کاری‌هایی هنرمندانه،‌قوس‌ها و گچ‌بری‌هایی ظریف با رنگ‌های طلایی و فیروزه‌ای دست‌به‌دست هم داده‌اند تا معماری این اثر تاریخی در جهان شناخته شود و گردشگران زیادی از کشورهای جهان برای دیدن آن به شهر سلطانیه بیایند.

بخش های اصلی بزرگ ترین گنبد آجری جهان

تربت خانه

تربت خانه در بخش جنوبی گنبد سلطانیه قرار گرفته که ۱۶ متر ارتفاع دارد. اما چرا به این بخش تربت خانه گفته می‌شود؟ در زمان ساخت این قسمت از گنبد سلطانیه به دستور الجایتو از شهرهای نجف و کربلا مقداری خاک به سلطانیه منتقل شد تا برای ساخت این قسمت مورد استفاده قرار بگیرد روی دیوارهای مهراب بخش تربت خانه با استفاده از تربت امام حسین سوره ملک نوشته شده است این سوره با دو خط ثلث و کوفی روی دیوار خطاطی شده است. نقوش روی کاشی های این قسمت حتماً توجه شما را به خود جلب می کند. این کاشی ها توانایی عجیب و غریب ایرانیان در هنر کاشی کاری را به جهان اثبات می‌کنند.

سردابه

سردابه در واقع همان بخشی از گنبد سلطانیه است که برای دفن پادشاهان و بزرگان آن داران مورد استفاده قرار می گرفته. در ورودی این قسمت طوری ساخته شده که برای عبور از آن، به کمی خم شدن مجبور می‌شوید. معماران این بخش، این کار را برای ادای احترام به کسانی که در سرداب دفن شده‌اند انجام دادند.

سردابه در ضلع جنوبی زیر تربت خانه قرار دارد و از طریق حیوان تربت خانه می توانید به آن وارد شوید. تا به حال افراد زیادی برای پیدا کردن قبر کسانی که در این قسمت دفن شدند تحقیق کردند اما هنوز هیچ اثری از آن پیدا نکردند. با این حال هنوز هم عده ای معتقدند که سلطان محمد خدابنده در همین سردابه دفن شده است.

گنبدخانه

از دیگر بخش‌های گنبد سلطانیه باید قسمت گنبد خانه را به شما معرفی کنیم. همانطور که گفتیم گنبد سلطانیه جلسه اولین نمونه های گنبد دو جداره در جهان است که حدوداً ۱۶۰ سانتی‌متر ضخامت دارد. ۶۰ سانتی‌متر از این ضخامت را فضای خالی تشکیل می‌دهد.

حتما پیش خودتان فکر می‌کنید اصلا چرا باید یک گنبد دوجداره باشد؟! دلیل اصلی این کار در واقع ضد زلزله کردن گنبد سلطانیه بود. معمار این ساختمان با استفاده از این حرکت هوشمندانه، توانست گنبد سلطانیه را آنقدر مقاوم بسازد که طی چند صد سال، هنوز هم زلزله نتوانسته باعث تخریب و ویرانی آن شود. در نمای داخلی گنبد سلطانیه از گچبری‌های بسیار زیبا و ظریفی استفاده شده که چشم هر بیننده را به خود جلب می‌کند. هر چند بخش‌های بسیاری از تزيینات نمای داخلی گنبد از بین رفته اما هنوز زیبایی این گچبری‌ها نمایان است.

کتیبه‌های گنبد سلطانیه

همانطور که گفتیم الجایتو مسلمان شد و با تبدیل شدن به سلطان محمد خدابنده آثار اسلام و قوانین آن را در تمام شهرها به میان آورد. این موضوع را به خوبی می‌توان با دقت به تربت خانه و کتیبه هایی که در گنبد سلطانیه وجود دارد، لمس کرد.

تقریباً در تمام دیوارهای گنبد سلطانیه سوره های مختلف قرآن به صورت کتیبه حک شده است. سوره ملک، سوره فتح، آیاتی از آیت الکرسی، سوره توحید و تعداد زیادی سوره های دیگر از قرآن روی دیوارهای گنبد سلطانیه نقش بسته‌اند. علاوه بر این سوره ها  دیوارهای طبقه اول و دوم گنبد سلطانیه کتیبه‌هایی دیده می‌شود که با نام سبحان الله، علی (ع) و محمد رسول الله، سلطان ضل الله مزین شده اند.